هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ

هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ و بزرگترین امپراطوری در دنیا هستند که مرکز این امپراطوری در ایران بود و از اروپا تا مصر و هند را دربر می گرفت

کوروش کبیر

این امپراطوری بزرگ تحت رهبری کوروش کبیر، در ایران و برای اولین بار در طول تاریخ باستان، یک امپراتوری واقعی جهان بنام هخامنشیان شکل گرفت.

من کوروش هستم، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه مقتدر، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه جهان. . . این کلمه ها که در قرن نوزدهم بر روی یک لوح استوانه ای یافت شد، یادآور فتح بابل توسط ایران و تصرف پایتخت آن، بابل، در سال 539 قبل از میلاد است. (بابل جواهر دنیای باستان بود.)

پس از به قدرت رسیدن کوروش در سال 559 قبل از میلاد، ایران دارایی های خود را گسترش داد تا به امپراتوری اصلی جهان تبدیل شود و به گفته تاریخ نویسان باستانی تبدیل به غنی ترین شهر زیر آفتاب شد.

پیش از این، اقوام دیگری مانند آشوری ها بر بخش های وسیعی از بین النهرین تسلط داشتند، اما هیچ کدام به گستره جغرافیایی ایران نرسیده بودند که قلمرو آن از شرق اروپا تا رود سند امتداد داشت.

با تقویت امپراطوری هخامنشیان، سیاست مداری کوروش کبیر (عکس بالا در سنگ نگاره تخت جمشید) در قبال کشورهای تسخیر شده به مردم محلی اجازه داد تا زبان‌ها، سنت‌ها و مذاهب خود را حفظ کنند، که به نوبه خود به فرهنگ ایرانی اجازه داد از یک تبادل واقعاً جهانی بهره‌مند شود.

ساخت هویت امپراطوری کوروش متشکل از بسیاری از ادیان و زبان ها همچنان الهام بخش جهان مدرن است. همانطور که گزنفون مورخ یونانی می نویسد: “کوروش همه پادشاهان دیگر را، قبل یا بعد از آن، تحت الشعاع قرار داد.”

زمانی که کوروش دوم در سال 559 قبل از میلاد به عنوان پادشاه ایران و هخامنشی تاج گذاری کرد، پادشاه کشوری بنام پارسوا (پارس) Parsua (Persian) بود که در جنوب ایران کنونی زندگی می کردند و عملاً یک دولت تابعه از امپراطوری قدرتمندتر ماد در شمال ایران بود.

در سال 612 قبل از میلاد، مادها نینوا پایتخت آشور را تصرف کردند و قلمرویی را ایجاد کردند که در سراسر بین النهرین امتداد داشت.

بعدها، پادشاه مادها، آستیاگ، در اوج قدرت خود، تصمیم گرفت دخترش ماندانا Mandane با کمبوجیه پادشاه ایران در 580B.C. قبل از میلاد ازدواج کند.

پسر آن ها، کوروش دوم، نه تنها برای فتح مادها بلکه برای ساختن اولین امپراتوری واقعی جهان اقدام کرد.

داستان معروفی درباره تولد کوروش از هرودوت مورخ یونانی می آید که حدود یک قرن پس از مرگ پادشاه نوشته شده است.

روایت او منعکس کننده چندین افسانه یونانی است، مانند داستان ادیپ، که در آن پیشگویی سرنگون شدن شاه توسط کودک پسری است که پادشاه تلاش می کند (و اغلب شکست می خورد) تا با کشتن کودک، سرنوشت شوم را خنثی کند.

هرودوت می گوید که چگونه پادشاه آستیاگ در خواب دید که در آن دخترش ماندانا «بقدر ادرار کرد که ادرار شهر او را پر کرد، سپس تمام آسیا را سیل کرد».

پادشاه با حکیمان خود مشورت کرد. آن ها این خواب را اینگونه تعبیر کردند که نوه او روزی بر مادها غلبه خواهد کرد.

آستیاگ برای به چالش کشیدن این پیشگویی، دخترش را به عقد یک فرمانروای ایرانی درآورد، بنابراین فرزندان او نتوانستند تاج و تخت ماد را به دست بگیرند.

اما بعداً آستیاگ در خواب دید که تاکی از شکم دخترش جوانه زده و در آسیا پخش شده است. پادشاه که نگران شده بود، دخترش را تحت مراقبت قرار داد. پس از تولد، افسانه می گوید، آستیاگ به ژنرال خود هارپاگ دستور داد تا نوزاد را بکشد.

اما هارپاگوس به جای اینکه خودش قتل را انجام دهد، نوزاد را به چوپانی سپرد و از او خواست که نوزاد را در کوهستان رها کند. زن چوپان غمگین بود، چون تازه صاحب فرزندی مرده شده بود، پس چوپان نوزاد کوروش را با خود به خانه آورد.

این زوج پس از قرار دادن جسد پسر مرده خود در دامنه کوه، او را به فرزندی پذیرفتند.

داستان هرودوت به وضوح شامل بسیاری از عناصر اساطیری است، اما مانند بسیاری از افسانه ها حاوی هسته ای از حقیقت است.

بعدها در زندگی، کوروش واقعاً پدربزرگ قدرتمند خود آستیاگ را هنگامی که در سال 550 قبل از میلاد به ماد حمله کرد، تهدید کرد.

سردار آستیاگ که در واقع هارپاگوس نامیده می شد، به پادشاه خود خیانت کرد و به طرف کوروش رفت و به پادشاه ایران اجازه داد تا پایتخت مادها، اکباتانا را تصرف کند.

هرودوت نقل می کند که از این لحظه ایرانیان و مادها تحت رهبری کوروش دوم متحد شدند و به زودی به کوروش کبیر معروف شدند.

کوروش با اکباتانا در زیر کمربند خود، توجه خود را به پادشاهی لیدیا در ترکیه امروزی معطوف کرد.

لیدیا قطعاً یک سرزمین وسوسه‌انگیز بود، لیدیایی‌ها که در تجارت شهرت داشتند، پایه‌ای را برای سیستم ضرب سکه‌های فلزی اختراع کردند که هنوز هم استفاده می‌شود.

در سال 547 قبل از میلاد، کرزوس پادشاه لیدیا به قلمرو ماد حمله کرد و بهانه کاملی برای حمله به کوروش فراهم کرد.

بر اساس نوشته های تاریخی بابلی و روایت پارسی این دوره که بعداً بر روی لوح‌های گلی نوشته شد، کوروش از رود (دجله امروزی) گذشت و به پایتخت لیدی، ساردیس، در امتداد جاده‌ای که بعداً توسط داریوش اول ساخته شد تا سارد را با شهرهای کلیدی در سراسر امپراتوری هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ ، پیوند دهد.

اولین درگیری نظامی با لیدی ها در پتریا در شمال ترکیه امروزی رخ داد.

پس از نبرد، کرزوس سربازان خود را از پادگان های زمستانی خود بیرون کشید و از متحدان خود، اسپارت ها، مصری ها و بابلی ها – خواست تا در بهار نیروهای کمکی بفرستند.

با این حال، کوروش خطر حمله فوری به کرزوس را انتخاب کرد. فرمانده نظامی او، هارپاگوس، یک پیروزی خیره کننده ایرانیان برای دست آورد و سارد و گنجینه آن را به دست امپراطور ایران سپرد.

اندکی پس از آن، کوروش کنترل خود را تا شهرهای یونان ایونی در امتداد سواحل غربی ترکیه امروزی گسترش داد.

دهه بعدی سلطنت کوروش به گسترش امپراتوری شرقی اختصاص داشت. قرار دادن این قلمرو تحت کنترل خود باعث شد کوروش بر مسیرهای تجاری کاروان ها کنترل داشته باشد.

لشکرکشی ها او را تا باختری در افغانستان امروزی برد و در نهایت به ماراکاندا که امروز به نام سمرقند در ازبکستان شناخته می شود، رسید.

کوروش کبیر، شاه هخامنشیان اولین ابرقدرت دوران خود را داشت رقم می زد و برای فتح افغانستان امروزی از رودخانه اکسوس نیز گذشت.

یکی از شواهد حضور هخامنشیان در این منطقه بازوبند طلای هخامنشی یافت شده در نزدیکی رودخانه در دهه 1860 یافت شد و هم اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می شود.

کوروش با موفقیت آمیز بودن جنگ در شرق، بزرگترین شهر را در نظر گرفت: بابل، پایتخت بین النهرین. سیاست داخلی بابل در این لحظه نمی توانست برای ایرانی ها مساعدتر باشد.

نبونیدوس، پادشاه بابل، اعتماد کاهنان مردوک، خدای اصلی شهر را از دست داده بود، زیرا آن ها معتقد بودند که پادشاه در حال تحقیر آیین های مذهبی شهر است.

کوروش به طور شهودی دریافت که احترام به تنوع آداب و رسوم مذهبی در سرزمین های عظیم تحت فرمان او عنصر اصلی ثبات امپراطوری است.

این سیاست فقط قدرت او را تثبیت کرد. منشور کوروش کبیر (عکس زیر) می گوید که چگونه مردوک به دنبال «پادشاه راست قامت . . . [و] دست کوروش را گرفت. . . و او را به نام خود خواند و او را با صدای بلند برای پادشاهی بر همه چیز اعلام کرد.» این استوانه استقبال بابلی ها از کوروش را به عنوان یک آزادیبخش در پاییز 539 قبل از میلاد توصیف می کند.

منشور کوروش کبیر کمی بیش از هشت اینچ طول دارد و از خشت پخته ساخته شده و به خط میخی بابلی حکاکی شده است. قدمت آن به قرن ششم قبل از میلاد می رسد و در سال 1879 در بابل کشف شد و کشف ان مدرک بزرگی برای اثبات امپراطوری هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ و دوران باستان شد.

در سال 1879، هرمزد رسام، باستان شناس، یک استوانه سفالی هشت اینچی را پیدا کرد که در خرابه های بابل تعبیه شده بود که قدمت آن به قرن ششم قبل از میلاد می رسید.

36 خط دست نخورده متن خط میخی که در چندین جا شکسته شده است، بیانیه ای از کوروش کبیر را در پی فتح بابل در سال 539 قبل از میلاد نشان می داد.

استوانه کوروش این واقعه را به عنوان رهایی به تصویر می کشد که با برکت خدای خود بابل، مردوک، که کوروش پادشاه را به دلیل عدالتش مورد لطف قرار داده بود، انجام شد.

به‌نظر می‌رسد که یک خط به‌ویژه نسخه کتاب مقدس بازگشت یهودیان تبعید شده به اورشلیم را تأیید می‌کند: «من همه مردمانشان را جمع‌آوری کردم و به سکونتگاه‌هایشان بازگرداندم».

کاهنان مردوک تنها کسانی نبودند که فتح کوروش بر بابل را جشن گرفتند. بسیاری از یهودیان از زمانی که نبوکدصر دوم آن ها را پس از فتح اورشلیم در سال 586 قبل از میلاد به آنجا آورده بود، در اسارت در بابل زندگی می کردند.

ورود کوروش پس زمینه داستان های دانیال در کتاب مقدس آپوکریفا را تشکیل می دهد. تصمیم امپراطور برای بازگرداندن یهودیان به اورشلیم نمونه دیگری از استقبال کوروش از چندفرهنگی است که باعث تجلیل او در خود کتاب مقدس شده است: “خداوند به مسح شده خود، به کوروش که دست راست او را گرفته ام، چنین می گوید. کمر پادشاهان را باز کن تا درها را به روی او بگشا تا دروازه‌ها بسته نشوند.”

کوروش به اوج قدرت خود رسیده بود. همانطور که منشور کوروش ادعا می کند، او واقعاً به نظر می رسید که «پادشاه جهان» شده است.

پس از این پیروزی، پادشاهان از سراسر آسیا به تکاپو افتادند تا به او ادای احترام کنند، رهبری که بزرگترین امپراتوری جهان را ایجاد کرده بود.

استوانه کوروش که به خط میخی نوشته شده است بازگو می کند که چگونه فرمانروایانی از دریای علیا (دریای مدیترانه) تا دریای سفلی (خلیج فارس) برای ادای احترام به کوروش در بابل آمده و پای او را می بوسند.

فتوحات دیدنی کوروش او را مجبور به ایجاد یک اداره مناسب برای یک امپراتوری کرد. کوروش با الهام از مدل پیچیده امپراطوری نو بابلی، شبکه ای از مدیریت دولتی و جمع آوری مالیات ایجاد کرد و در عین حال بهترین ژنرال های نظامی را از میان مادها به خدمت گرفت.

پس از فتح لیدیا و شهرهای یونانی ایونیا در غرب ترکیه امروزی، اداره پارس به استان ها تقسیم شد. بعدها، بابل و سایر مناطق فتح شده نیز به استان‌هایی تبدیل شدند که توسط ساتراپ‌ها یا فرمانداران اداره می‌شدند، سیستمی که بعداً در زمان داریوش اول تکمیل شد.

بدین وسیله امپراطوری هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ شد که برای اداره سرزمین های خود دست به نوآوری های بزرگی در تاریخ بشر نیز زد.

قابل توجه است که کوروش هیچ قصدی برای تحمیل دین، زبان یا فرهنگ ایرانی بر فتوحات جدید خود نداشت. سبک حکومت او بر اساس احترام به بسیاری از مردمی بود که بر آن ها سلطنت می کرد و مدارا با آداب و رسوم و مذاهب آن ها، و او را از سازندگان امپراطوری قبلی متمایز می کرد.

به مردم آواره اجازه داده شد به خانه های خود بازگردند، معروف ترین آن در مورد یهودیان تبعید شده در بابل بود که کوروش به آن ها برکت داد تا به اورشلیم بازگردند.

فرمانداران محلی می توانستند خودمختاری خود را حفظ کنند، مشروط بر اینکه به پادشاه بزرگ احترام و ادای احترام می کردند.

در سال 530 قبل از میلاد، زمانی که به 60 سالگی رسید، کوروش لشکرکشی را به سمت مرزهای شمال شرقی امپراتوری خود رهبری کرد.

به گفته هرودوت، او بر این باور بود که “در برابر هر کشوری که دستان خود را بگشاید، غیرممکن است که آن مردم بگریزند.”

آیا سخنان هرودوت به غرور اشاره دارد؟ کوروش در جریان نبرد با یک قبیله محلی به نام Massagetae کشته شد. به گفته مورخ یونانی، ملکه این قبیله، تومیریس، پسر خود را در این نبرد از دست داد.

کوروش در پاسارگاد (عکس پایین) به خاک سپرده شد و پایان وحشتناک کوروش از میراث حیرت‌انگیز او کم نکرد، و همچنین گسترش مداوم امپراتوری عظیم او را متوقف نکرد. جانشین بلافصل او، کمبوجیه دوم، مصر را فتح کرد و سلسله 27 آن را تأسیس کرد.

تلاش های کمبوجیه برای پیشروی حتی دورتر به اتیوپی و غرب به سمت کارتاژ ناکام ماند و به جانشین او داریوش اول واگذار شد که امپراطوری ایران را به وسیع ترین گستره خود برساند و دره سند را فتح کند و از دانوب به اروپا بگذرد.

در سال 530 قبل از میلاد جسد کوروش به پاسارگاد پایتخت ایران منتقل شد و در این بنای ساده که  پلکانی ساخته شده بود قرار داده شد.

کوروش در سال 546 قبل از میلاد، ساخت پایتخت خود را در ایران، پاسارگاد آغاز کرد، اما زمانی که در جنگ کشته شد، ساخت آن ناتمام ماند.

مقبره او در بنای پلکانی قرار دارد که بر دشت، درست بیرون ویرانه‌های شهر باستانی، که دارای دو کاخ سلطنتی و یک باغ سلطنتی بود قرار دارد.

پاسارگاد علی‌رغم جاذبه‌هایش، زمانی که داریوش اول، جانشین کمبوجیه دوم، به سلطنت رسید، تخت جمشید را در همان نزدیکی تأسیس کرد.

داریوش، پسر یک فرماندار، باید استعداد خود را با سرکوب بسیاری از شورش ها ثابت می کرد اما بزرگترین میراث او نبوغ اداری او بود. طرح‌های او برای استاندارد کردن وزن‌ها و ضرب سکه‌ها در سرزمین‌های وسیعش به طرحی برای امپراتوری‌های آینده جهان تبدیل شد.

در ادامه سیاست مذهبی کوروش، ادیان درون امپراتوری، از جمله یهودیان و مصریان، اجازه رشد یافتند.

هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ بودند که به گفته برخی تاریخ دانان بر 44% سرزمین های زمان خود حکمرانی می کردند و امپراطوری را تشکیل دادند که رکوردهای آن تا کنون تکرار نشده است و بدون شک این امپراطوری مسیر تاریخ بشر را به کلی تغییر داد.

درباره عکاس، مترجم و نویسنده مقاله

متاسفانه امروزه از مادها و آشورها بناهای زیادی در عراق امروزی برای بازدید باقی نمانده است و این مناطق نیز بدلیل جنگ قابلیت بازدید چندانی برای توریست ها ندارند.

اشیای باستانی نیز در طول یک قرن گذشته توسط کشورهای اروپایی غارت شده و هم اکنون در موزه های اروپایی و آمریکا جا خوش کرده اند.

اما جای امیدواری است که یادگاری های بسیاری از هخامنشیان در ایران و در تخت جمشید، نقش رستم، شوش، همدان، پاسارگاد و بسیاری دیگر از نقاط ایران بر جای مانده و قابل بازدید هستند.

در موزه بزرگ ملی ایران نیز آثار بسیار مهمی از دوران هخامنشی قرار دارد که بخش بزرگی از سالن طبقه همکف این موزه را به خود اختصاص داده است.

رضا گودرزی عکاس میراث فرهنگی و گردشگری از سال 1386 بطور حرفه ای مشغول به ایرانگردی و عکاسی است و چکیده ای از این فعالیت ها را بصورت مقاله های ایرانشناسی، تابلو عکس نفیس، کتاب عکس نفیس و محصولات هنری مثل تیشرت های ایرانگردی و ایرانشناسی در سایت پرشیا می توانید ببینید و لذت ببرید.

در پایان مقاله هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ لازم به ذکر است که پروژه چاپ کتاب های “تخت جمشید” و “بیستون” هم اکنون آماده اجرا می باشد و از اسپانسرها و شرکت هایی که برای انجام مسولیت های اجتماعی یا تهیه هدایای VIP نمایشگاهی تمایل دارند در این پروژه همکاری داشته باشند دعوت می گردد با ما تماس بگیرند.

کتاب عکس نفیس

کتاب عکس نفیس تخت جمشید به دو زبان پارسی و انگلیسی در سایز رحلی 24-34 سانتیمتر با کاغذ گلاسه مرغوب و جلد و قاب نفیس و سخت در حدود 150 صفحه آماده چاپ می باشد. لطفا برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره کتاب تخت جمشید اینجا کلیک کنید.

لطفا برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره کتاب بیستون اینجا کلیک کنید.

صنایع دستی و هنری

تابلو عکس نفیس تخت جمشید در سایز 50-70 و 100/70، برای دیدن این تابلو عکس نفیس می توانید اینجا کلیک کنید.

تابلو عکس نفیس دروازه ملل تخت جمشید در سایز 50-70 و 100/70، برای دیدن این تابلو عکس نفیس می توانید اینجا کلیک کنید.

برای دیدن تیشرت های پنبه درجه یک با طرح های تخت جمشید مانند کاخ صدستون در رنگ سفید و مشکی لطفا اینجا کلیک کنید.

لینک های مفیدبرای شما با توجه به مقاله هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ که مطالعه فرمودید:

برای خواندن مقاله کامل درباره منشور کوروش کبیر در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای خواندن مقاله کامل درباره پاسارگاد در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای خواندن مقاله کامل درباره تخت جمشید در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای خواندن مقاله کامل درباره بیستون در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای خواندن مقاله های بیشتر بخش ایرانشناسی سایت پرشیا، لطفا اینجا کلیک کنید.

برای آشنا شدن با تمام سایت های تاریخی و باستانی ایرانی که در یونسکو  ثبت شده اند لطفا اینجا کلیک کنید.

هم اکنون می توانید مقاله هخامنشیان اولین ابرقدرت تاریخ را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: