تخت سلیمان

تخت سلیمان یا آتشکدهٔ آذرگشسپ یک مجموعه باستانی در نزدیکی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی است که به دوران ساسانی بر می گردد.

آتشکده زرتشتیان

یکی از باستانی ترین و قدیمی ترین آتشکده های ایران در تخت سلیمان قرار دارد و جدای اهمیت تاریخی آن، این بنا در سال 2003 میلادی در لیست میراث جهانی ایران در یونسکو قرار گرفت.

این شهر باستانی که امروزه بنام تخت سلیمان معروف است گفته شده که همان شهر “فره‌اسپه” پایتخت شاهنشاهی اشکانی بوده‌است.

سفر و عکاسی به این سایت باستانی بسیار لذت بخش است. در ویرانه های باستانی این شهر هنوز هم بناها، پایه ستون ها، دیوارها و طاق های سالمی از این مجموعه شهری بجای مانده است.

دریاچه وسط این سایت باستانی خود یک معمای طبیعت است. به این دریاچه طبیعی هیچ رودخانه ای واریز نمی گردد و بصورت خود جوش از دل زمین بیرون می آید.

کوه کوچکی که با دهانه به شکل آتشفشانی در نزدیکی آن قرار دارد نیز خود یک اثر طبیعی نادر است که بوی شدید گوگرد از آن خارج می شود.

بهترین مسیر دسترسی به این شهر باستانی، از جاده شهرستان تکاب است. یک جاده طولانی و خلوت نیز از این سایت با گذر از روستاهای بسیار به طرف شهر زنجان می رود که دارای آسفالت مناسبی نیست و در برخی قسمت ها بدون آنتن دهی موبایل است.

تخت سلیمان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در دوران باستان بوده و در سال ۶۲۴ میلادی و در حملهٔ هراکلیوس، امپراتور روم به ایران، تخریب شد.

در آن زمان این شهر گنجک نام داشت و آتشکده آذرگشسپ نیز در شهر گنجک جای داشت که امروزه با نام روستای تخت سلیمان شناخته می‌شود.

محوطه باستانی تخت سلیمان در شمال غربی ایران و در دره ای واقع در منطقه کوهستانی آتشفشانی قرار دارد. این مکان شامل استقرار اصلی زرتشتیان بوده که بخشی از آن در دوره ایلخانی (قرن سیزدهم) بازسازی شده و همچنین معبد دوره ساسانی (قرن ششم و هفتم) به آناهیتا اختصاص یافته است.

این سایت باستانی دارای اهمیت نمادین مهمی است. طرح های آتشکده، کاخ و طرح کلی به شدت بر توسعه معماری ایرانی تأثیر گذاشته است.

تخت سلیمان دارای اهمیت نمادین و معنوی قوی مربوط به آتش و آب است. دلیل اصلی سکونت در آن از زمان های قدیم و به عنوان شاهدی استثنایی از تداوم آیین مربوط به آتش و آب در یک دوره 2500 ساله است.

در اینجا، در ترکیبی هماهنگ با الهام از محیط طبیعی آن، بقایای یک مجموعه استثنایی از معماری سلطنتی سلسله ساسانی ایران (قرن سوم تا هفتم) قرار دارد.

ادغام با معماری کاخ نمونه ای برجسته از زیارتگاه زرتشتیان است. این ترکیب در تخت سلیمان را می توان نمونه اولیه مهمی دانست.

دریاچه وسط مجموعه و کوه آتشفشان از عناصر ضروری تخت سلیمان هستند. در قلب سایت یک سکوی بیضی شکل مستحکم وجود دارد که حدود 60 متر بالاتر از دشت اطراف و ابعاد آن حدود 350 متر در 550 متر است.

بر روی این سکو یک دریاچه، یک آتشکده زرتشتیان، یک معبد اختصاص یافته به آناهیتا (اله آب ها) و یک پناهگاه سلطنتی ساسانی قرار دارد.

این محوطه در اواخر عهد ساسانیان ویران شد، اما در قرن سیزدهم دوباره احیا و بخشی از آن بازسازی شد. در حدود سه کیلومتری غرب آتشفشان باستانی زنده سلیمان قرار دارد که حدود 100 متر از اطراف خود بلند تر است. در قله آن بقایای زیارتگاه ها و معابد مربوط به هزاره اول قبل از میلاد وجود دارد.

تخت سلیمان پناهگاه اصلی و مهمترین مکان آیین زرتشتی و مذهب رسمی شاهنشاهی ساسانیان بود. این ایمان توحید اولیه تأثیر مهمی بر اسلام و مسیحیت داشته است.

به همین ترتیب، طرح‌های آتشکده و کاخ سلطنتی و طرح کلی محوطه، تأثیر زیادی بر توسعه معماری مذهبی در دوره اسلامی داشته است و به مرجع اصلی معماری برای سایر فرهنگ‌ها در شرق و غرب تبدیل شده است.

این سایت همچنین دارای روابط نمادین مهم بسیاری است که با باورهای بسیار قدیمی تر از دین زرتشتی و همچنین با شخصیت ها و افسانه های مهم کتاب مقدس مرتبط است.

این سایت 10 هکتاری همچنین شامل تپه باستان‌شناسی است که از نظر فرهنگی مربوط به زند سلیمان است. کوه در شرق تخت سلیمان که به عنوان معدن برای سایت عمل می کرد. کوه بلقیس در 7.5 کیلومتری شمال شرقی که بقایای ارگ دوره ساسانی بر روی آن قرار دارد.

این سایت باستانی دارای 5 معیار ثبت جهانی یونسکو است که در ادامه مقاله برای شما بازگو می کنیم.

معیارهای ثبت یونسکو

معیار اول: تخت سلیمان مجموعه ای برجسته از معماری سلطنتی است که در ترکیبی هماهنگ با الهام از بافت طبیعی به عناصر اصلی معماری ایجاد شده توسط ساسانیان می پیوندد.

معیار دوم: ترکیب بندی و عناصر معماری ایجاد شده توسط ساسانیان در تخت سلیمان نه تنها در توسعه معماری مذهبی در دوره اسلامی، بلکه در فرهنگ های دیگر نیز تأثیر زیادی داشته است.

معیار سوم: مجموعه تخت سلیمان گواهی استثنایی بر تداوم آیین مربوط به آتش و آب در مدتی حدود 2500 سال است. میراث باستان شناسی محوطه با شهر ساسانی که هنوز در حال حفاری است، با پیدایش آثار جدید غنی تر شده است.

معیار چهارم: تخت سلیمان نمایانگر نمونه ای برجسته از زیارتگاه زرتشتیان است که با معماری کاخ ساسانی در یک ترکیب بندی ادغام شده است که می توان آن را به عنوان نمونه اولیه دید.

معیار پنجم: تخت سلیمان به عنوان اصلی ترین مکان مقدس زرتشتیان، برترین مکان مرتبط با یکی از ادیان توحیدی اولیه جهان است.

این مکان دارای روابط نمادین مهم بسیاری است، همچنین شاهدی بر ارتباط باورهای باستانی، بسیار پیشتر از آیین زرتشتی، و همچنین در ارتباط آن با شخصیت ها و افسانه های مهم کتاب مقدس است.

در محدوده سایت باستانی تخت سلیمان، عناصر و اجزای شناخته شده لازم برای بیان ارزش برجسته جهانی این سایت باستانی از جمله دریاچه و آتشفشان، بقایای باستانی مربوط به حریم زرتشتیان و بقایای باستان شناسی مربوط به معماری سلطنتی سلسله ساسانی قرار دارد.

سقف های بنا در برخی مناطق فرو ریخته است، اما پیکربندی و عملکرد ساختمان ها همچنان مشهود است. آب و هوای منطقه، به ویژه فصل بارانی طولانی و تغییرهای شدید دما از تهدیدهای اصلی برای یکپارچگی سنگ و مصالح بنای اصلی است.

خطرات بالقوه در آینده برای این سایت باستانی شامل فشارهای توسعه و ساخت تسهیلات بازدیدکننده در مناطق حائل در اطراف سایت است. علاوه بر این، تضاد بالقوه ای بین منافع کشاورزان و باستان شناسان وجود دارد، به ویژه در صورت انجام کاوش در مزارع بوجود می آید.

مجموعه باستانی تخت سلیمان از نظر شکل و طرح، مصالح و جوهر، مکان و مکان و کاربرد و روح آتشکده را در خود دارد. اخیراً حفاری‌هایی انجام شده است، مرمت‌ها و بازسازی‌های این سایت باستان‌شناسی تاکنون نسبتاً محدود بوده است.

بخشی از دیوار بیرونی در نزدیکی ورودی جنوبی بازسازی شده است که در بیشتر قسمت‌ها از سنگ‌های اصلی بازیابی شده از بقایای سقوط‌شده استفاده شده است.

بخشی از طاق‌های آجری سازه‌های کاخ با استفاده از آجر مدرن اما به همان الگوی اولیه بازسازی شده است. به طور کلی، این مداخله ها را می توان ضروری دانست و اصالت ملک را که جنبه ویرانی تاریخی خود را حفظ کرده است، به خطر نمی اندازد. آتشکده باستانی هنوز به زائرانی که مراسم زرتشتی را انجام می دهند خدمت می دهد.

درباره عکاس و نویسنده مقاله

رضا گودرزی عکاس میراث فرهنگی و گردشگری از سال 1386 بطور حرفه ای مشغول به ایرانگردی و عکاسی طبیعت، میراث فرهنگی و گردشگری است و چکیده ای از این فعالیت ها را بصورت مقاله های ایرانشناسی، تابلو عکس نفیس، کتاب عکس نفیس و محصولات هنری مثل تیشرت های ایرانگردی و ایرانشناسی در سایت پرشیا می توانید ببینید و لذت ببرید.

قدم زدن و عکاسی در بزرگترین و باستانی ترین آتشکده ایران و جهان دارای لذت بسیاری است که نیاز علاقه، زمان و مطالعه قبل از سفر دارد..

امیدواریم بزودی کتاب عکس نفیسی برای این سایت باستانی بتوان چاپ کرد تا شما هم چنین تجربه ای را با خواندن و دیدن عکس های کتاب تجربه کنید.