یزد

مروارید کویر

• ​بادگیرهای یزد: مهندسی شگفت‌انگیز آب و هوا

​نحوه ساخت بادگیرهای یزد

• ​نقش و کارکرد بادگیر

• ​آتشکده‌ها، آتشگاه‌ها و سابقه سکونت زرتشتیان در یزد

​آتشکده و آتشگاه‌های یزد

​مردم زرتشتی و سابقه سکونت:

• ​کلیساها و سابقه سکونت ارمنی‌ها در یزد

​کلیساها و حضور ارامنه:

• ​باغ‌های یزد: بهشت‌های کوچک کویر

​مهم‌ترین باغ‌های یزد:

• ​آب‌انبارهای یزد: گنجینه‌های آب

​مشهورترین آب‌انبارهای یزد:

• ​قنات‌های یزد

​قنات چگونه کار می‌کند؟

• ​نقش حیاتی قنات در معماری و شهرسازی یزد

• ​قنات زارچ: طولانی‌ترین و قدیمی‌ترین

• ​صنایع دستی و سوغات یزد

• ​سوغات یزد (شیرینی‌های دلپذیر):

• ​آب و هوا و زمان مناسب برای سفر به یزد

​سخن پایانی

ثبت در یونسکو

​شهر یزد در مرکز فلات ایران، در ۲۷۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان و در نزدیکی جاده‌های ابریشم و ادویه واقع شده است.

این شهر گواه زنده‌ای بر استفاده از منابع محدود برای بقا در کویر است. آب مورد نیاز شهر از طریق سیستم قنات تأمین می‌شود که برای بیرون کشیدن آب‌های زیرزمینی توسعه یافته است.

معماری خشتی یزد از مدرن‌سازی که بسیاری از شهرهای سنتی خشتی را از بین برد، در امان مانده است و محله‌های سنتی، سیستم قنات، خانه‌های قدیمی، بازارها، حمام‌ها، مساجد، کنیسه‌ها، معابد زرتشتی و باغ تاریخی دولت‌آباد را حفظ کرده است.

​ارزش جهانی برجسته

​شهر یزد در کویرهای ایران و در نزدیکی جاده‌های ادویه و ابریشم قرار دارد. این شهر گواه زنده‌ای بر استفاده هوشمندانه از منابع محدود موجود در کویر برای بقا است.

آب از طریق سیستم قنات به شهر آورده می‌شود. هر محله شهر بر روی یک قنات بنا شده و دارای یک مرکز عمومی است.

ساختمان‌ها از خاک ساخته شده‌اند. استفاده از خاک در ساختمان‌ها شامل دیوارها و سقف‌ها از طریق ساخت طاق‌ها و گنبدها است.

خانه‌ها با حیاط‌هایی که پایین‌تر از سطح زمین قرار دارند، ساخته شده‌اند تا فضای زیرزمینی را تأمین کنند. بادگیرها، حیاط‌ها و دیوارهای ضخیم خشتی یک اقلیم کوچک (میکروکلیمای) دلپذیر ایجاد می‌کنند.

کوچه پس‌کوچه‌های نیمه‌سرپوشیده، به همراه خیابان‌ها، میدان‌های عمومی و حیاط‌ها، به کیفیت مطلوب شهری کمک می‌کنند.

این شهر از روند‌های مدرن‌سازی که بسیاری از شهرهای سنتی خشتی را ویران کرد، گریخته است. امروزه با محله‌های سنتی، سیستم قنات، خانه‌های قدیمی، بازارها، حمام‌ها، آب‌انبارها، مسجدها، کنیسه‌ها، معابد زرتشتی و باغ تاریخی دولت‌آباد باقی مانده است.

این شهر از همزیستی مسالمت‌آمیز سه دین: اسلام، یهودیت و زرتشتیت برخوردار است.

• ​معیار (iii): شاهد بی‌نظیر

​شهر تاریخی یزد شاهدی است بر یک سیستم ساخت و ساز فوق‌العاده دقیق در معماری خشتی و سازگاری شیوه‌های زندگی با محیط خصمانه برای چندین هزاره. یزد با تداوم سنت‌هایی که سازمان اجتماعی را در بر می‌گیرد، مرتبط است.

این سنت‌ها شامل وقف است که به ساختمان‌های عمومی مانند آب‌انبارها، مساجد، حمام‌ها، قنات‌ها و غیره سود می‌رساند، و همچنین شامل سنت‌های توسعه یافته ناملموس و چندفرهنگی، تجاری و صنایع دستی، به عنوان یکی از غنی‌ترین شهرهای جهان است که به طور کامل از مصالح خشتی ساخته شده است، کیفیتی که به ایجاد یک میکروکلیمای دوستدار محیط زیست کمک می‌کند.

این شهر بازتاب‌دهنده فرهنگ‌های متنوع مرتبط با ادیان گوناگون در شهر از جمله اسلام، یهودیت و زرتشتیت است، که همچنان در کنار هم زندگی مسالمت‌آمیزی دارند و ترکیبی از ساختمان‌ها شامل خانه‌ها، مساجد، آتشکده‌ها، کنیسه‌ها، مقبره‌ها، حمام‌ها، آب‌انبارها، مدرسه‌ها، بازارها و غیره را در خود جای داده‌اند، که این تنوع در صنایع دستی سنتی و جشن‌های آن‌ها نیز مشهود است.

• ​معیار (v): نمونه برجسته

​یزد نمونه‌ای برجسته از یک سکونتگاه سنتی انسانی است که نمایانگر تعامل انسان و طبیعت در یک محیط کویری است. این تعامل نتیجه استفاده بهینه و مدیریت هوشمندانه منابع محدود موجود در چنین محیط خشکی است که از طریق سیستم قنات و استفاده از خاک در ساخت ساختمان‌هایی با حیاط‌های فرورفته و فضاهای زیرزمینی به دست آمده است.

این امر علاوه بر ایجاد میکروکلیمای دلپذیر، از حداقل مصالح استفاده می‌کند، که الهام‌بخش معماری جدید برای مواجهه با چالش‌های پایداری امروزی است.

• ​تمامیت (Integrity)

​از دهه ۱۹۳۰ به بعد، چندین سیاست برای مدرن‌سازی شهر وضع شد. این امر منجر به ایجاد چند خیابان تجاری عریض و دسترسی آسان به مسکن “مدرن” گردید.

این اتفاق عمدتاً در خارج از شهر تاریخی رخ داد. بر خلاف برخی نیت‌ها، از جمله نیت‌های طبقات بالا، مردم یزد و همچنین تصمیم‌گیرندگان شهر موفق شدند مناطق بزرگی از شهر تاریخی را دست نخورده نگه دارند، از جمله ترمیم و حفاظت از تعدادی از خانه‌های بزرگ.

​امروزه، یزد دارای تعداد زیادی نمونه عالی از معماری سنتی کویری است که شامل طیف وسیعی از خانه‌ها از خانه‌های محقر تا املاک بسیار بزرگ و با تزئینات غنی است.

علاوه بر مسجد جامع و بازار اصلی که در وضعیت بسیار خوبی قرار دارند، هر محله از شهر تاریخی هنوز تمام ویژگی‌های خاص خود مانند آب‌انبارها، حمام‌ها، تکیه‌ها، مساجد، مقبره‌ها و غیره را دارد. در شهر، هنوز خیابان‌ها و کوچه‌های زیادی وجود دارند که الگوی اصلی خود را حفظ کرده‌اند و همچنین دارای سابات‌های فراوانی هستند، یعنی کوچه‌هایی که به صورت جزئی یا کامل سرپوشیده هستند و دارای ردیف‌هایی از طاق‌ها هستند که برای محافظت در برابر خورشید از آن‌ها عبور می‌کنند.

خط افق شهر که با بادگیرها، مناره‌ها و گنبدهای بناها و مساجد برجسته شده، یک منظره پانورامای برجسته ارائه می‌دهد که از دور، از داخل و خارج شهر تاریخی قابل مشاهده است.

• ​اصالت (Authenticity)

​یزد، به عنوان یک شهر زنده و پویا، به تدریج و با تغییرهای اجتناب‌ناپذیری تکامل یافته است. با این حال، هنوز ویژگی‌های زیادی وجود دارند که به یزد اجازه می‌دهند شرایط اصالت را برآورده کند، از جمله ویژگی‌های مرتبط با تداوم میراث ناملموس آن.

​یزد به عنوان مکانی شناخته می‌شود که جشنواره‌ها و زیارت‌های مذهبی ابعاد ویژه‌ای دارند. همچنین یک شبکه فعال از سازمان‌های اجتماعی (وقف) وجود دارد که همچنان نقش قدرتمندی در سطح محله ایفا می‌کنند، علاوه بر نهادهایی که توسط شهرداری و دولت نمایندگی می‌شوند.

از نظر استفاده و عملکرد، باید به فعالیت‌های مذهبی که در بالا ذکر شد، اشاره کرد. بازار همچنان فعال است، با اضافه شدن چند مغازه که به طور خاص بازار گردشگری را هدف قرار داده‌اند. همچنین بخش بزرگی از شهر تاریخی هنوز مسکونی است (با نرخ ۸۰٪ مالکیت خصوصی).

از سوی دیگر، برخی از عناصر استفاده اصلی خود را از دست داده‌اند اما ایده‌های جدیدی برای استفاده مجدد انطباقی از آن‌ها وجود دارد.

بخشی از دانشگاه یزد در شهر تاریخی تأسیس شده است. همچنین برخی هتل‌ها و رستوران‌ها در سازه‌های موجود فعالیت می‌کنند که با حفظ عناصر فیزیکی اصلی و به حداقل رساندن مداخلات، مرمت و بازسازی شده‌اند.

​این امر تأثیر مثبتی بر اصالت مرتبط با مکان، محیط، شکل، طراحی و مصالح داشته است. جدا از تغییراتی که در طول قرن بیستم رخ داده است، این محوطه دارای تعداد زیادی ساختمان و فضاهای عمومی به خوبی حفظ شده است.

در تمام مداخلات، در صورت نیاز به کارهای مرمتی، همیشه اولویت به تکنیک‌های سنتی داده شده است.

• ​الزامات حفاظت و مدیریت

​شهر تاریخی یزد در سال ۲۰۰۵ به عنوان اثر ملی ثبت شد، که حفاظت قانونی را طبق قانون حفاظت از میراث ملی (۱۹۳۰) و قانون تأسیس سازمان میراث فرهنگی ایران (۱۹۷۹) فراهم می‌کند. این محوطه همچنین مشمول قوانین و استاندارد‌های حفاظت از شهرهای تاریخی است.

​مدیریت محوطه در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران (ICHHTO) متمرکز است، که نهاد ملی مسئول محوطه‌های میراث جهانی است، از جمله گزارش‌دهی به کمیته میراث جهانی یونسکو، و تلاش‌ها را با مقامات محلی و ملی و همچنین سازمان‌های غیردولتی، سیستم سنتی وقف، و جوامع محلی هماهنگ می‌کند.

ICHHTO چندین سیاست دارد که سیستم مدیریت محوطه را تقویت می‌کند.

​تلاش‌هایی که توسط مردم محلی، در برخی موارد تحت سازمان‌های محلی و ساختار اجتماعی وقف، و همچنین تلاش‌های شهرداری یزد، ICHHTO، و نمایندگان محلی دولت ایران (وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، بهداشت و غیره) انجام شده است، هنوز باید ترویج شوند.

​همه این شرکا برای تدوین یک مکانیزم مدیریت جدید به تلاش مشترک پرداخته‌اند که امکان هدایت توانایی‌های آن‌ها به سمت اهداف مشترک را فراهم می‌کند. این امر با ایجاد یک کمیته راهبری مسئول تعریف جهت‌گیری‌های کلی برای مدیریت و حفاظت از شهر تاریخی تسهیل شده است.

​همچنین یک کمیته فنی با نمایندگانی از ذینفعان اصلی تأسیس شده است که تحت هدایت کارگروه‌های تخصصی برای شناسایی، مطالعه و نظارت بر انواع پروژه‌ها کار خواهند کرد.

​آموزش کارکنان ICHHTO باید ادامه یابد، به ویژه در مورد فلسفه‌های حفاظت مرتبط و تأثیر مداخلات مختلف بر یکپارچگی و اصالت محوطه ثبت شده.

​دستورالعمل‌هایی برای استفاده، نگهداری و حفاظت از ساختمان‌های تاریخی خشتی، با توجه به فضای داخلی، باید تدوین شود تا به مالکان خصوصی ساختمان‌های تاریخی کمک کند.

​تحقیقات آمادگی در برابر ریسک باید برای این محوطه در رابطه با زلزله انجام شود.

​مطالعات تحلیلی شهر تاریخی یزد، با تشریح روابط بین جنبه‌های ناملموس هر محله (از جمله ابعاد اجتماعی، فرهنگی و مذهبی) و جنبه‌های ملموس (مانند قنات‌ها، آب‌انبارها و سازه‌های مذهبی) باید انجام شود.

عکاس و نویسنده مقاله: رضا گودرزی

در صورت نیاز به عکاسی طبیعت، میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ کتاب نفیس عکس یا تابلوهای نفیس ایرانگردی و ایرانشناسی و همچنین برای انجام امور طراحی سایت، سئو گوگل و تنظیم مقاله های تخصصی (با تجربه و سابقه کاری از سال 1375) با ما در ارتباط باشید: 09001075213

برای دیدن این تابلو عکس نفیس بلندترین بادگیر جهان در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس بلندترین مسجد جامع یزد با بلندترین مناره در بین مسجدهای جهان در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از کاروانسرای زین الدین یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از قلعه سریزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از آتشگاه یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از آتشکده یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از آب انبار هفت بادگیر یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از عقاب کوه یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن این تابلو عکس نفیس از باغ دولت آباد یزد در فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای دیدن کتاب عکس نفیس یزد و سفارش بصورت عمده برای هدایای VIP و نمایشگاهی شرکت ها در فروشگاه سایت پرشیا، لطفا اینجا کلیک کنید.

لینک های مفیدبرای شما با توجه به صفحه ای که مطالعه فرمودید:

برای خواندن مقاله های بیشتر در زمینه ایرانشناسی و ایرانگردی در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای آشنایی با تمام میراث جهانی ثبت شده ایران در یونسکو، در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

برای ورود به فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.

این مقاله را می توانید از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: