چغازنبیل اولین اثری است که از کشور ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو درسال ۱۹۷۹ میلادی به استناد معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار چهارم یونسکو: نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحلۀ مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد به ثبت رسید.

زیگورات چغازنبیل مربوط به دوران باستانی عیلام در شهر شوش است و این معبد بزرگ و باستانی همواره تمامی توریست ها، گردشگران، باستان شناسان و شرق شناسان را محو خود کرده است.

میدان نقش جهان دومین میراث جهانی ثبت شده ایران در یونسکو است که در شهر اصفهان و در دوران صفوی ساخته شده و بصورت یک میدان مستطیل شکل است. بناهای کاخ عالی قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ صفی الدین و بازار قیصریه این میدان از دیدنی ترین مکان های اصفهان است.

این میدان بینظیر در سال ۱۹۷۹ با توجه به معیارهای یکم یونسکو: نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی و معیار پنجم: نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ و معیار ششم: در ارتباط مستقیم یا ملموس با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی، به ثبت رسید.

تخت جمشید در استان فارس و نزدیکی شهر مرودشت قرار دارد و بزرگترین و زیباترین یادرگار هحامنشیان است که سومین اثر ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو می باشد. توریست هایی که از ایران دیدار می کنند همگی این مکان باستانی را در لیست خود برای دیدن دارند.

این بنای باستانی در سال 1979 با توجه به معیار اول یونسکو:  نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی و معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار ششم یونسکو: در ارتباط مستقیم یا ملموس با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی، به ثبت رسید.

یکی دیگر از آثار باستانی دوران هحامنشیان در ایران مجموعه پاسارگاد در استان فارس و نزدیک شهر پاسارگاد است که در سال 2004 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. این مجموعه باستانی شامل بناهایی از جمله  آرامگاهِ کوروش کبیر و باغ پادشاهی پاسارگاد در کنار آرامگاه کمبوجیه، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، آب‌نماهای باغ شاهی،  ساختارهای دفاعی تل تخت، دو کوشک، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی می باشد.

پاسارگاد با توجه به معیارهای اول یونسکو: نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانیو معیار دوم: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری و معیار سوم: برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار چهارم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته؛ نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، به ثبت جهانی رسید.

گنبد سلطانیه که سومین گنبد بزرگ دنیا می باشد در شهر زنجان و نزدیکی شهر سلطانیه قرار گرفته است که در سال 2005 میلادی به عنوان ششمین میراث جهانی ایران در یونسکو ثبت شد. این بنای تاریخی از نظر معماری، ارتفاع و رنگ گنبد نیز در دنیا بینظیر است.

گنبد سلطانیه با توجه به معیار اول یونسکو: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری و معیار دوم یونسکو: برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار سوم یونسکو: نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، به ثبت رسید.

در سال 2006 میلادی محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون در شهر بیستون و نزدیکی شهر کرمانشاه که در دامنه کوه بیستون و کنار جاده باستانی همدان به کرمانشاه قرار گرفته نیز در لیست میراث جهانی ایران در یونسکو قرار گرفت. این مجموعه بینظیر بغیر از کتیبه بیستون شامل 13 اثر ثبت شده دیگر می باشد که از دوره پیش از تاریخ شروع می شوند.

بیستون با توجه به معیار دوم یونسکو: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته، به ثبت رسید.

ارگ تاریخی بم در شهر بم بزرگترین ارگ و بنای خشتی در دنیاست که در سال 2007 میلادی در فهرست میراث جهانی ایران در یونسکو قرار گرفت. این بنای اشکانی در سال 1382 دچار زلزله شدیدی شد ولی مجددا بازسازی شد.

کلیساهای ارامنه ایران در دوره های مختلف تاریخی در ایران ساخته شده اند که شامل قره کلیسا در چالدران نزدیک شهر ماکو، کلیسای سنت استپانوس مقدس در نزدیکی شهر جلفا و کلیسای زور زور در نزدیکی شهر ماکو قرار گرفته اند.

کلیساهای ارامنه ایران بر اساس معیار دوم یونسکو: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار ششم یونسکو: به ‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد، در سال ۲۰۰۸ میلادی به ثبت رسیدند.

بازار تاریخی تبریز در سال 2010 میلادی به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان به میراث جهانی ایران در یونسکو اضافه شد. این بازار با مساحتی در حدود 1 کیلومتر مربع در دل شهر تبریز قرار دارد.

بازار تاریخی تبریز با توجه به معیار دوم یونسکو:  نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری معیار سوم یونسکو: برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌اندازف گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار چهارم یونسکو: نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، به ثبت رسید.

باغ ایرانی که شامل 9 باغ ایرانی پاسارگاد، ارم شیراز، چهلستون اصفهان، فین کاشان، دولت آباد یزد، شازده ماهان کرمان، پهلوان پور مهریز، اکبریه بیرجند و عباس آباد بهشهر می باشد در سال 2011 در لیست میراث جهانی ایران در یونسکو اضافه گردید.

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی شهر اردبیل قرار دارد و بنایی هنری و تاریخی مربوط به دوران صفوی است. این با توجه به معیار اول یونسکو: نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی، معیار دوم یونسکو: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار سوم یونسکو: نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان می دهد در سال 2011 به لیست میراث جهانی یونسکو اضافه شد.

گنبد قابوس یک بنای آجری مرتفغ در شهر گرگان است.

مسجد جامع اصفهان یکی از شاهکارهای هنری شهر اصفهان و مسجدهای ایران به شمار می آید که در سال 2012 به لیست میراث جهانی ایران اضافه شد.

کاخ گلستان یک شاهکار هنری و موزه زنده در شهر تهران و کنار بازار آن قرار گرفته است که در سال 2013 میلادی به مجموعه میراث جهانی ایران در یونسکو اضافه گردید.

شهر سوخته یک شهر باستانی و پر از رمز و راز در نزدیکی شهر زابل ایران واقع شده است. این شهر در سال 2014 به لیست میراث جهانی ایران در یونسکو اضافه شد. عکس بالا مربوط به یک ظرف سفالی پایه دار مربوط به اواخر نیمه دوم هزاره سوم پیش از میلاد می باشد و نقش روی آن نقش اول انمیشین از دوران باستان است که یک بز در 5 حرکت بر روی درختچه می پرد نقاشی شده است.

محوطه باستانی شوش در شهر شوش قرار دارد و در سال 2015 میلادی در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

قنات ایرانی یک شاهکار معماری و مهندسی است که شامل 11 قنات ایرانی بنام های: مزدآباد و عمومی وزوان، ابراهیم‌آباد اراک، حسن‌آباد مشیر و باغ زارچ، قاکبرآباد بم و قاسم‌آباد بم، قصبه گناباد، بلده فردوس، مون و قگوهرریز جوپار است که براساس قدیمی ترین، طولانی ترین، عمیق ترین و ویژگی های محصر به فردشان در ایران انتخاب شده و در سال 2016 میلادی در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.

قنات ایرانی بر اساس معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار ششم یونسکو: به ‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد، به ثبت رسید.

شهر تاریخی یزد یک شاهکار معماری و مهندسی شهرسازی با آب انبار، مسجد، بازارچه،حسینیه، لرد، کارگاه‌های کوچک، حمام و جوی آب در تمام محله های شهر است که در اقلیم گرم و بسیار خشک بیابانی قرار دارد و  در سال 2017 در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

شهر تاریخی یزد بر اساس معیار سوم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته و معیار پنجم یونسکو: نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ، به ثبت رسید.

چشم انداز باستان شناسی ساسانی فارس در تاریخ ایران و جهان اهمیت بسیاری دارد و سه سایت باستانی بیشاپور، سروستان و فیروزآباد در استان فارس قرار دارد و 8 سایت باستانی را در برمی گیرد و با توجه به معیار دوم یونسکو: نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری و معیار سوم یونسکو: برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز و معیار پنجم یونسکو: گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته؛ نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ، در سال ۲۰۱۸ به ثبت رسید.

راه آهن سراسری ایران در سال 2021 و به عنوان نخستین میراث صنعتی و بیست و پنجمین میراث نا ملموس ایران با طولی درحدود ۱۴۰۰ کیلومتر در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این خط راه آهن که از دریای خزر تا خلیج فارس ادامه دارد کار ساخت  آن در سال 1305 هجری شمسی شروع شد.

عکس بالا مربوط به پل ورسک در مازندران است که در حدود یکصد سال قدمت دارد.

منظر فرهنگی هورامان / اورامانات بافت روستایی است که بصورت پلکانی با منطقه کوهستانی شکل گرفته است و منطقه ای را در استان کرمانشاه و سنندج شامل می شود که بیست و ششمین میراث جهانی ایران در یونسکو است و در سال 2021 به ثبت رسید.

بقایای باستانی تپه هگمتانه در شمال غربی ایران و در شهر باستانی همدان قرار دارد. هگمتانه که به طور مداوم از سه هزار سال قبل میلاد محل سکونت انسان بوده است.

شواهد مهم و نادری از تمدن مادها در قرن‌های هفتم و ششم پیش از میلاد در این مکان باستانی دیده می شود و بعدها به عنوان پایتخت تابستانی فرمانروایان هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی قرار گرفت.

هگمتانه در سال 2024 در فهرست میراث جهانی ایران در یونسکو قرار گرفت.