قلعه رودخان یک دژ نظامی بر بالای کوه با 42 برج و بارو در دل جنگل های هیرکانی گیلان است که مسیر زیبای 1000 پله ای از روستا تا خود قلعه دارد
زیبا ترین قلعه ایران
استان گیلان یکی از مهم ترین حوزه های فرهنگ و تمدن ایران است، چنانکه در موزه های بزرگ در ایران و کتاب های تاریخی قسمتی به گیلان اختصاص دارد. گیلان از یک سو به دریای خزر و از سوی دیگر دل به رشته کوه های البرز و پهنه سبز آن که پوشیده از جنگل های هیرکانی می باشد داده است. از قدیمی ترین قوم های ساکن این سرزمین به قوم کاتوسیان می توان اشاره کرد که برای فتح تمدن های عاشوری و عیلامی تا دروازه های بابل نیز پیش رفتند که بعد از لشکرکشی کوروش به بابل نامشان در تاریخ ثبت شده است.
قلعه رودخان یک دژ نظامی با مساحتی در حدود 6 هکتار در 25 کیلومتری شهرستان فومن و روستای قلعه رودخان در استان گیلان بر بالای کوهستان های البرز قرار گرفته که جنگل های هیرکانی تمام سطح آن را پوشانده و همین مطلب نشانگر سختی دسترسی به آن می باشد. قلعه رودخان دارای 42 برج وبارو و طول 500 متر با عرض متفاوت در قسمت های مختلف است.
قسمت بیشتر این قلعه از آجرهایی که در روستاهای اطراف پخته شده بود و سنگ لاشه، ساروج و گچ با ملات آهکی ساخته شده و دارای سه بخش میانی، شرقی و غربی است. ساخت و ساز آن در بالای کوه و در دل جنگل انبوه و حمل مصالح ساختمانی نیز در زمان خود قابل ستایش است.
داخل این دژ نظامی مانند یک شهر کامل با نقشه کشی دقیق طراحی شده و دارای بخش شاه نشین و آب انبار در ضلع غربی، وزیر نشین، زندان و بخش نظامی در ضلع شرقی، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، حمام، برج و باروهای 2 طبقه و دارای شومینه در دورتادور قلعه می باشد.
قلعه رودخان بر لبه بالای کوه طوری ساخته شده که از سه طرف دارای شیب زیاد و به پرتگاه منتهی می شود و دور تا دور آن دیوار سنگی بلندی به طول 1500 متر فرا گرفته است که در نتیجه دسترسی به آن را بسیار سخت می کند. داخل قلعه دارای 42 برج و بارو است که همگی دارای شومینه و اکثرا قابل استفاده هستند که دو عدد از بزرگ ترین آن ها کنار درب ورودی قلعه قرار دارد.
بخش های داخلی
داخل قلعه رودخان به سه بخش شرقی، غربی و میانی تقسیم می شود. در بخش میانی که کم عرض ترین قسمت قلعه و در شیب تندی قرار دارد، دروازه اصلی قرار گرفته است که 2 برج بلند دیدبانی به ارتفاع 3/5 متر و عرض 2/6 متر در طرفین آن قرار دارد. اتاق داخل این دو برج از داخل هشت ضلعی و از بیرون استوانه ای شکل است و سقف این اتاق ها به شکل هنرمندانه ای آجر دورچین شده است.
در بخش شرقی قلعه رودخان که با یک دروازه کاملا از دیگر بخش ها جدا شده است یک بناب 2 طبقه با اتاق های مجزا، زندان و چندین برج و بارو قرار دارد که بزرگ ترین بخش قلعه را به خود اختصاص می دهد.
در بخش غربی نیز مهم ترین بنای قلعه رودخان یعتی شاه نشین قرار دارد که متاسفانه در زمان زلزله رودبار بخش شاه نشین این قلعه تخریب شد. از داخل بخش شاه نشین در روزهای آفتابی دریای خزر دیده می شود و یک دید پانوراما 180 درجه از جنگل های اطراف قلعه رودخان در دسترس است.
بنای مهم دیگر بخش غربی که در پایین ترین سطح داخل قلعه بنا شده است آب انبار و شاید همان یحجال قلعه است. آب مصرفی داخل قلعه با ایجاد لوله های سفالی از چشمه ای در بالادست قلعه وارد آب انبار می شده است که این لوله ها نیز پس از زلزه تخریب شدند و هم اکنون با لوله آب وارد آب انبار می شود.
بخش بیرونی
بخش بیرونی قلعه رودخان شامل جنگل و پله هایی می شود که ار روستای قلعه رودخان تا قلعه ادامه دارد. ارتفاع قلعه از سطح دریا حدود 700 متر است و از داخل روستا تا ورودی قلعه رودخان حدود 1000 پله قرار دارد که نشانگر نیاز به آمادگی جسمانی بالایی برای صعود و بازدید از این قلعه دارد، چرا که حدود 200 پله بلند در داخل قلعه وجود دارد و در هنگام برگشت نیز 1000 پله را به پایین باید بیایید.
این پله ها حدودا در دهه 70 توسط اداره میراث فرهنگی گیلان ساخته شده و بصورت یک راهنمای عالی برای گردشگران عمل می کند چرا که قبل از آن گردشگرانی که بدون راهنما برای دیدن قلعه به جنگل می زدند در اکثر موارد داخل جنگل گم می شدند. این پله ها در زمان بارش اران بسیار لغزنده است ولی مسیر بسیار زیبایی را در دل جنگل ایجاد کرده است که در فصل بهر و پاییز بسیار دیدنی است.
جنگل قلعه رودخان نیز یکی از زیباترین جنگل ها و مشسرهای گردشگری ایران است که در فصول مختلف زیبایی های خود را دارد و شاید در مسیر پله ها با دیدن زیبایی های جنگل خستگی و تعداد زیاد پله ها را فراموش کنید. در قسمتی از مسیر جنگل نیز صدای آبشار را می شنوید که مربوط به آبشار قلعه رودخان است که در هنگام صعود در سمت راست شما قرار دارد.
زمان ساخت قلعه
زمان ساخت قلعه را دقیق نمیتوان اعلام کرد ولی ساخت آن را به دوره ساسانیان نسبت داده اند و در زمان سلجوقیان و اسماعیلیان نیز استفاده می شد. متاسفانه از تاریخ قلعه رودخان اطلاعات دقیق و مکتوبی در دست نیست، نام اولین سازنده، جنگ های احتمالی که در آن در گرفته، لشگرکشی هایی که به برای فتح آنجا صورت گرفته و… در هیچ کتابی درج نشده است و شاید این موضوع نیز به دلیل مخفی بودن و سری بودن مکان این قلعه باشد.
ولی بر سر در ورودی قلعه یک کتیبه وجود داشته است که هم اکنون در موزه شهر رشت نگهداری می شود و برای دیدن آن باید به این موزه بروید. بر روی این کتیبه نوشته شده که در سال 918 الی 921 هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاالدین اسحق تجدید بنا شده است.
البته یک کتیبه نیز در بالای بخش ورودی ضلع شرقی بوده که متاسفانه توسط سارقان آثار باستان یه سرقت رفته است. شاید این کتیبه و متن روی آن می توانست رمز گشای تاریخ قلعه رودخان باشد. در مرداد ماه 1354 این قلعه با شماره 1546 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بهترین فصل سفر
بهترین فصل سفر به برای عکاسان بی معناست، چرا که یک عکاس حرفه ای باید چهارفصل سال در حال عکاسی باشد و از مکان های گردشگری در چهار فصل عکاسی کند. اما برای توریست ها و مردم عادی فصل بهار و ابتدای پاییز می تواند بسیار عالی باشد چرا که جنگل زیبا خود قلعه و مسیر روستا تا قلعه را کلا پوشیده . مسیر سنگ فرش و پله ها باعث می شوند در این جنگل تو در تو گم نشوید.
جنگلی که در پاییز رنگارنک است و در بهار شکوفه های پاییزی بر زیبایی آن می افزاید و رود قلعه رودخان که از دو سمت شرقی و غربی آن جریان دارد و قبل از رسیدن به روستا به هم می پیوندد در سرتاسر مسیر گوش شما را می نوازد. استفاده از راهنمای محلی یا سفر گروهی نیز بر لذت سفر شما خواهد افزود.
نکته مهم در بازدید از قلعه رودخان در فصل پاییز و زمستان این است که بعد از ظهرها در هنگام برگشت حدود 2 ساعت قبل از غروب آفتاب باید قلعه را ترک کنید، چرا که مسیر برگشت و پله ها فاقد روشنایی است و در داخل دره قرار دارد و خورشید حدود 1 ساعت قبل از غروب خورشید به پشت کوه می رود و هوا تاریک تر می شود و در نتیجه مسیر کاملا تاریک خواهد شد.
جنگل هیرگانی و غار قلعه
کوهستانی که قلعه رودخان در آن قرار دارد پوشیده شده از جنگل های انبوه هیرکانی است که در یونسکو نیز به ثبت جهانی رسیده است. جنگل های هیرکانی دور قلعه رودخان را درختان راش، ممرز، توسکا و بلوط فرا گرفته است و سال ها قبل داخل آن نیز چندین درخت بلند قرار داشت که از بیم سقوط روی دیواره ها آن ها را قطع کردند.
از داخل جاده فومن به روستا و تنها در فصل پاییز و زمستان برخی از روستاییان و عکاسان حرفه ای که قبلا به قلعه رودخان رفته اند می توانند قسمت های کمی از بخش وزیرنشین در ضلع شرقی را ببینند. در کوه روبرو در ضلع شرقی که از نظر ارتفاع نیز کمی بلندتر از کوه قلعه رودخان است یک غار قرار دارد که البته بدلیل رشد درختان بلند جنگل نه از قلعه دیده می شود نه از غار قلعه دیده می شود.
با توجه به یک درب خروج فرار که در سمت شرقی قلعه رودخان قرار دارد و با شیب زیاد رو به دره رودخانه می رود، فرضیه این است که از غاز به منظور پناهگاه مخفی در دل جنگل استفاده می شده است. این غار دارای عمق بسیار کمی است و انتهای آن از دهانه غار پیداست.
جدای دسترسی سخت به قلعه در شیب کوه و انبوه درختان در مشیر، به احتمال زیاد پوشش جنگلی این کوهستان در 1000 سال قبل نیز بیشتر از امروز بوده و خود این پوشش حفاظتی برای قلعه یک برگ برنده برای پنهان شدن از دید دشمن بوده است.
سخن عکاس
پاییز سال 1386 اولین سفر عکاسی من به قلعه رودخان بود. روزی بارانی و مه آلود که از بهترین روزهای عکاسی من شد و در فصل ها و سال های بعد نیز تکرار شد. در انتهای جاده آسفالته روستا رودخانه و جنگل شروع می شدند.
در انتهای روستا کلبه و رستوران آقای محمد معصومی قلعه قرار داشت. شبی را در کلبه رودخانی سپری کردم و بعدها بارها و بارها باهم بعنوان همراه به قلعه و جنگل صعود کردیم. کلبه و رستورانی که بعدها به زور از او گرفته شد و هم اینک آن رودخانه و جنگل و کلبه و مزرعه چای پشتش تبدیل به خیابان لاله زار قلعه رودخان شده است با هزاران کلبه و مغازه و چراغ و شلوغی بیشتر از خیابان لاله زار تهران و زباله های گردشگران، جه درختان و طبیعتی که دیگر نیست و از بین رفت…
در لیست میراث جهانی یونسکو جای خالی قلعه رودخان با قدمت و معماری و زیبایی و مخحصر به فردش کاملا احساس می شود و امیدوارم قبل از تخریب بیشتر روزی شاهد ثبتش در یونسکو باشیم. امیدوارم با چاپ کتاب عکس قلعه رودخان در آموزش و فرهنگ سازی و شناختن این میراث فرهنگی و گردشگری به دنیا قدم کوچکی بر دارم.
با توجه به آرشیو عکاس موجود از چهار فصل قلعه رودخان یک کتاب عکس نفیس آماده چاپ می باشد. از کارخانه ها، معادن، شرکت ها و برندهایی که علاقمند به همکاری در زمینه چاپ کتاب عکس نفیس و انجام مسولیت های اجتماعی خود در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری دارند دعوت میکنیم برای کسب اطلاعات بیشتر با زدن روی دکمه زیر وارد صفحه کتاب عکس قلعه رودخان شوند:
برای خواندن مقاله های بیشتر در زمینه ایرانشناسی، پیشنهاد می کنیم به قسمت ایرانشناسی در سایت پرشیا اکسپو سری بزنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید:
