تخت جمشید

تخت جمشید بدون شک یکی از زیباترین و دوست داشتنی ترین میراث باستانی ایران است که یادگار هخامنشیان از 2500 سال پیش است.

هخامنشیان

نام اولین رهبر پارسیان هخامنش بود که هخا (hakha) به معنی دوست و منش (manish) به معنی اندیشیدن است. این حکومت وقتی بدست کوروش و پسرانش رسید طی 30 سال آن را تبدیل به بزرگ ترین امپراتوری تاریخ کردند. کوروش در ابتدا قبایل و اقوامی را که ایجاد آشوب می کردند سرکوب کرد و پس از غلبه بر “استیاگس” پادشاه ماد ها ابتدا همدان را به عنوان پایتخت انتخاب کرد.

کوروش در جریان جنگ در شرق قلمرو خود کشته شد و در پاسارگاد به خاک سپرده شد. فرزند ارشدش کمبوجیه پادشاه بابل بود و قبل از لشکرکشی به مصر برادرش را از بیم تصرف سلطنت در زمان غیابتش، به قتل رساند و در این زمان قردی بنام “گئومات” از فرصت استفاده کرد و خود را در پارس بردیا و شاه معرفی کرد.

کمبوجیه هم به سرعت به ایران برگشت ولی در میانه راه درگذشت. سپس داریوش شاهزاده هخامنشی، فرزند “ویشتاسب” و نوه “آریامنه” که از نیزه داران در لشکرکشی به مصر بود، بردیای درغین را به هلاکت رسان و طی 19 نبرد در یکسال و نیم تمام شورشیان را سرکوب کرد و “شاه بزرگ ایران” شد.

درایوش برنامه های کمبوجیه را ادامه داد و در مصر معبد بزرگ با نگاره ای از خود ساخت. سپس برای اطلاع همگان دستور داد سنگ نگاره بیستون را در جاده قدیمی ماد – بابل در 5 ستون و 414 سطر حک کنند.

معمای ساخت پرسپلیس

تخت جمشید به دستور داریوش بر رو یپهنه سنگی به طول 455 و عرض 300 و به ارتفاع تقریبی 15 متر و به مساحت 125000 متر مربع در دامنه کوه رحمت در نزدیکی شهر مرودشت امروزی و در دشت آباد “خوادایتیشه” پی ریزی شد. تخت جمشید بنایی که توسط هنرمندان، طراحان، حجاران، مهندسانی که از سراسر قلمرو هخامنشیان فرا خوانده شده بودند تبدیل به شگفتی شد که علاوه بر نشان دادن عظمت پادشاهی هخامنشیان در آن دوره هنوز هم پس از گذشت 2500 سال این کاخ ها و ستون های ویران ولی زیبا بصورت معمایی برای بازدیدکنندگان و تاریخ شناسان باقی مانده است.

از ویژگی های تخت جمشید می توان به استفاده از 873 ستون سنگی که ارتفاع بعضی از آن ها به 20 متر می رسید و متاسفانه امروز تنها 20 عدد از آنها سرجایشان ایستاده اند. ستون های 3 تیکه و وزینی که هنوز پس از 2500 سال کسی نمیداند چطور در آن زمان آن ها را روی هم قرار دادند و سپس سرستون هایی را به وزن 15000 کیلوگرم بر آن استوار ساختند.

راه ورود به تخت جمشید در ابتدا در سمت جنوب آن در کنار سنگ نبشته های داریوش بود و سپس در ضلع شمال غرب آن پلکان دو شاخه زیبایی با 111 پله و دو پاگرد ساخته شد که باتوجه به ارتفاع کم و پهنای آن اسب سواران براحتی می توانستند از آن ها بالا بروند.

دروازه ملل

پس از بالارفتن از پله های ورودی تخت جمشید به دروازه ملل (عکس بالا) که الگویی از دروازه پاسارگاد است و توسط کوروش ساخته شده بود، می رسید که تمامی کسانیکه وارد تخت جمشید می شدند ناگزیر باید از آن عبور می کردند. نام دروازه ملت ها را خشایارشا در یکی از کتیبه هایش روی این بنا گذاشته است. نگاره ای عظیم از موجودات افسانه ای بر گرفته از هنر آشوری از این دروازه نگهبانی می کردند.

روی دیواره داخلی این دروازه سنگ نبشته ای به سه خط میخی فارسی باستان، ایلامی و بابلی به دستور خشایارشا حک شده است. هر ضلع این دروازه 25 متر و مساحت کل آن 600 متر مربع است. این دروازه دارای چهار ستون 17 متری بوده است که متاسفانه فقط دو عدد از آن ها باقی مانده است.

کاخ آپادانا

از مهمترین و عظیم ترین بناهای تخت جمشید می توان به آپادانا اشاره کرد که توسط داریوش پی ریزی شد که ساهن آن 30 سال به طول انجامید و در اوایل پادشاهی خشایارشا پایان یافت. کاخ بینظیر آپادنای تخت جمشید قرینه کاخ آپادانای شوش است که با مساحت 12000 متر مربع دارای یک تالار مرکزی و سه ایوان می باشد.

مهندسی و معماری کاخ آپادانا نیز بسیار شگفت انگیز است. تالار مرکزی آن مربع شکل با ضلع 60/5 متر با دیوارهایی به عرض 5/32 متر از جنس خشت خام و دارای مجموعا 36 ستون 20 متری عظیم از جنس سنگ آهکی سفید است که در هر ضلغ آن 6 ردیف ستون قرار دارد که سقف را نگه می داشته است.

ایوان های کاخ آپادانا نیز هر کدام دارای 12 ستون می باشد که سر ستون های ایوان غربی به شکل گاو است و ایوان های شرقی تنها ایوانی است که از سرستون دو شیر افسانه ای بهم پیوستهاستفاده شده است و در ضلع شمالی کاخ آپادانا پلکان ورودی با نگاره هایی بینظیر در دنیا ساخته شده است.

لوج های معروف زر و سیم که متن هایی به زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی است همراه با پند سکه طلا در چهارگوشه تالار آپادانا زیر دیوارهایی به قطر 5 متر در صندوق های سنگی یافت شدند که نشانگر دوراندیشی داریوش بزرگ است که آیندگان بدانند: داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمین ها، پسر ویشتاسب هخامنشی، گوید داریوش شاه: این (است) شهریاری که من دارم، از (سکاها) که آن سوی (سغند) است از ۀنجا تا حبشه، از هند از آنجا تا سارد، ] آن را اهورا مزدا، که بزرگ ترین خدایان (است) به من ارزانی فرمود، اهورا مزدا مرا و خانواده پادشاهی مرا بپا یاد.

کاخ تچر

این کاخ که یکی از زیباترین کاخ های تخت جمشید است (عکس بالا) توسط داریوش بر روی سنگ نبشته ای که در درگاه جنوبی کاخ قرار دارد، بنام کاخ تچر نامیده شد. در هنگام درگذشت  داریوش کار ساختمانی پایان نیافت و ادامه کار ساخت کاخ توسط خشایارشا انجام شد.

این کاخ کاخ تچر در ارتفاع 2/5 متری از سطح صفه تخت جمشید با عرض 30 در طول 40 متر ساخته شد و مساحت آن 1160 متر مربع است. تالار مرکزی کاخ تچر حدود 250 متر مربع مساحت دارد و دارای 12 ستون بوده که سقف را نگاه می داشته و پس از آتش سوزی تخت جمشید تنها درگاه های 75 تنی و 18 تاقچه 18 تنی این کاه که از سنگ تراشیده شده بودند بر جا مانده است. در ضلع جنوبی کاخ ایوانی با 8 ستون سنگی قرار داشته که طبق سنگ نبشته خشایارشا به دستور او ساخته شده است.

کاخ صد ستون

کاخ صد ستون در مساحتی بالغ بر 4700 متر مربع بنا شده که هر ضلع آن 70 متر است و بخاطر تعداد ستون هایش به این نام خوانده می شود، یکصد ستون 14 متری که در ردیف های 10 تایی قرار داشتند. دو درگاه سنگس در دو سوی کاخ راه ورودی به آن بودند و تنها ایوان کاخ در ضلع شمالی قرار داشته که دارای 16 ستون بوده و متاسفانه در حال حاضر تنها یک ستون آن برپا است. کارهای ساختمانی این کاخ در زمان اردشیر یکم به پایان رسید.

کاخ هدیش

کاخ سه دروازه

سخن عکاس

برای اولین بار در سال 1374 به تخت جمشید سفر کردم، سفری به دل تاریخ ایران باستان در کنار مردمی صمیمی و میهمان نواز… یکی از عجایب ایران و جهان که بعد از گذشت سال ها هنوز معمای نحوه ساختن این بنای عظیم و بی همتا در 2500 سال پیش حل نشده است.

عکاسی از این بنای باستانی هیچگاه تمامی ندارد، هر بار در زوایای بیشتر و بهتر می توان عکس گرفت. ستون ها، سنگ نگاره ها، کتیبه های به خط میخی، پادشاهان و مردم هخامنشی و مردم سرزمین های دیگر در مراسم نوروز، دروازه ملل و کاخ ها همه تخت جمشید را به بزرگترین سایت باستانی ایران تبدیل کرده است.

در حال حاضر آماده چاپ یک کتاب عکس نفیس از این مکان باستانی هستم تا با افتخار گوشه ای از تاریخ ایران باستان را به تصویر بکشم و خستگی سفرهای این سال ها را با دیدن این کتاب از یاد ببرم.

آرشیو عکس بسیار زیبا و جذابی از مجموعه تخت جمشید در طول سالیان تهیه و آماده شده است و نتایج آن یک کتاب عکس نفیس از  تخت جمشید است که هم اکنون آماده چاپ می باشد. از کارخانه ها، معادن، شرکت ها و برندهایی که علاقمند به همکاری در زمینه چاپ کتاب عکس نفیس و انجام مسولیت های اجتماعی خود در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری دارند دعوت میکنیم برای کسب اطلاعات بیشتر با زدن روی دکمه زیر وارد صفحه کتاب عکس نفیس تخت جمشید شوند:

برای خواندن مقاله های بیشتر در زمینه ایرانشناسی، پیشنهاد می کنیم به قسمت ایرانشناسی در سایت پرشیا اکسپو سری بزنید.

هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید: