نوروز به معنی “روز نو” یک جشن باستانی ایرانی است که در روز اول بهار، نو شدن طبیعت و سال جدید را حدود 300 میلیون نفر در دنیا جشن می گیرند.
یک روز جهانی
نوروز یک جشن باستانی ایرانی است که در روز اول بهار ایرانی ها آن را جشن می گیرند. در این روز مردم لباس نو می پوشند، به دیدار فامیل می روند، در شب عید غذای مخصوص می پزند و دور همدیگر میل می کنند و به یکدیگر عیدی و کادو می دهند.
نوروز بدلیل تاکیدی که بر فرهنگ دارد و ایجاد همبستگی که بین مردم ایجاد می کند با اهداف سازمان یونسکو که بازوی فرهنگی سازمان ملل است، مطابقت دارد و در سال 2009 میلادی بعنوان میراث ناملموس بشریت در کنار سایر میراث جهانی ایران و به عنوان یک روز جهانی در یونسکو ثبت شد.
بغیر از ایران در سراسر جاده باستانی ابریشم نوروز را در کشورهای روسیه، قرقیزستان، پاکستان، آلبانی، چین، تاجیکستان، آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، هند، عراق، قزاقستان، افغانستان و ازبکستان جشن گرفته می شود و در بسیاری از این کشورها روز اول بهار، روز نوروز تعطیل رسمی است.
قدیمی ترین اسناد مربوط به روز نوروز را در نگاره های سنگی کاخ های پرسپلیس در مردوشت شیراز است که مردم از سرزمین های دور و نزدیک امپراطوری هخامنشی با لباس های محلی برای شرکت در این جشن بزرگ و دادن پیشکش ها و هدایا به تخت جمشید و نزد شاهان هخامنشی آمده اند.
نماد صلح و دوستی
نوروز بازگشت بهار است که در طبیعت اهمیت معنوی زیادی دارد و نماد پیروزی خیر بر شر و شادی بر غم و یکی از مهمترین روزها در تاریخ دین زرتشت است. نوروز نشانه یک روز جدید و یک سال جدید است که فرا رسیدن بهار و تولد دوباره طبیعت را با شکوفه زدن مجدد درختان فریاد می زند و برای 3000 سال به عنوان گسترش دهنده صلح و دوستی در خانواده، همسایه ها، شهرها و کشورها بوده است که هم اکنون مانند بسیاری از سنت های ایرانی هنوز پابرجاست.
نوروز این عید باستانی در شاهنامه فردوسی نیز می درخشد و دربین عیدهای بزرگی که در سال در ایران باستان جشن گرفته می شده بارها به آن اشاره شده است.
بیارید این آتش زردشت بگیرد همان زند و اوستا بمشت
نگه دارد این فال جشن سده همان فر نوروز و آتشکده
همان اورمزد و مه و روز مهر بشوید به آب خرد جان و چهر
کند تازه آیین لهراسبی بماند کین دین گشتاسبی
در طول هزاره های گذشته، نوروز توسعه و گسترش یافته و تأثیرهای زیبا و شگرفی بر اجتمای، مذهب و فرهنگ تمدن های جاده‌های ابریشم گذاشته است. در ایران باستان زمان نوروز بر اساس شیوه‌های نجومی باستانی محاسبه می‌شد و در سده‌های یازدهم و دوازدهم بارها مورد بازنگری و محاسبه قرار گرفت چرا که از آن به عنوان جشنی با اهمیت اجتماعی در دوران شاهان ایرانی استفاده می شد.
دانشمندان مشهور ایرانی مانند عمر خیام، ابوریحان بیرونی، محمود کاشغری از جمله بسیاری از روشنفکرانی هستند که در طول تاریخ به بررسی تاریخ نوروز پرداختند. در کشورهایی که نام برده شد ممکن است نحوه برگزاری نوروز کمی متفاوت باشد ولی در کل رسم همبستگی، یاد کردن از رفتگان، پاکسازی خانه و رفتن به استقبال از طبیعت در همه جا مرسوم است.
این عید باستانی در طول قرن ها سینه به سینه بین نسل ها انتقال یافته و باعث شده تا آداب و رسوم فرهنگی کهن و آوازهای سنتی، موسیقی، رقص، آیین ها، غذاها و قصه گویی های نوروز حفظ شود. عید نوروز تقریبا تنها عید در دنیا است که شروع سال جدید در آن در روز اول بهار و زنده شدن طبیعت است.
سفره هفت سین
قبل از روز نوروز جشن چهارشنبه سوری، خانه تکانی و رفتن بر سر خاک رفتگان انجام می شود. برای روز نوروز یک سفره بنام هفت سین آماده می گردد. کتاب قرآن کریم، آینه، کاسه ای از آب و شمع از اولین اقلام این سفره است و اولین “سین” این سفره سبزه است که نماد رویش سبزی در طبیعت است.
دومین “سین” سیب سرخ یکی از نمادهای زیبایی است. سومین “سین” سمنو یک خوراکی شیرین است برای شیرینی زندگی. چهارمین “سین” این سفره رنگین سنجد میوه ای شیرین است که نماد لحظه های شیرین یک زندگی و جرقه عشق است.
پنجمین “سین” سیر نماد سلامت است. ششمین “سین” سماق است که نماد رنگ سپیده‌دم قبل از طلوع خورشید و پیروزی نور بر تاریکی است و هفتمین “سین” سرکه نماد صبر و کهنسالی است.
در برخی موارد که برخی از “سین” های فوق در دسترس نباشد از سکه و گل سنبل نیز استفاده می شود. اضافه شدن گل های دیگر مانند بیدمشک و گل های بهاری، تخم مرغ های مزین، شمع های رنگین، شیرینی و آجیل ایرانی نیز از دیگر مواردی است که بر سر سفره نوروز قرار دارند که همگی نماد پاکی، روشنایی، فراوانی، شادی و باروری برای سال جدیدهستند.
در ادامه شعر خوانی، موزیک، رقص و شادی از دیگر مراسمی است که در گردهمایی نوروز به آن پرداخته می شود تا سال جدید را با روحیه ای شاد آغاز شود. در ایران روز 13 سیزدهم بهار نیز به عنوان روز طبیعت شناخته شده است و در این روز مردم از زندگی شهری و ماشینی فاصله گرفته و یک روز خود را در طبیعت میگذرانند.
چگونه کشورهای مختلف نوروز، سال نو ایرانی را جشن می گیرند؟
همانطور که گفتیم سازمان ملل 21 مارس را به عنوان روز جهانی نوروز “جشن بهار و پیوند بین انسان و طبیعت” نامگذاری کرده است. در اینجا، به شباهت‌ها و ویژگی‌های بین ملت‌هایی که این آیین باستانی را گرامی می‌دارند، نگاهی می‌کنیم.
هر ساله میلیون ها نفر از سراسر جهان در جشن هایی شرکت می کنند که شامل پریدن از روی آتش، اجرای موسیقی محلی و خواندن شعرها، تمیز کردن هر اینچ از خانه های خود و خوردن مقدار زیادی غذای خانگی است.
نوروز که به عنوان سال نو ایرانی شناخته می شود، یادآور بهار و باروری است و نشانه غلبه بر اندوه و تاریکی است. همانطور که گفتیم این جشن نه تنها در ایران، بلکه در کشورهایی مانند آذربایجان، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی و همچنین مهاجران آن ها در سراسر جهان جشن گرفته می شود.
نوروز اولین روز از تقویم ایرانی است و همزمان با اعتدال بهاری در اولین روز بهار و ماه فروردین (معمولاً در 20 یا 21 مارس) جشن گرفته می شود.
نوروز بزرگترین تعطیلات ایران است و به طور گسترده اعتقاد بر این است که ریشه در دین زرتشتی دارد، یکی از قدیمی ترین ادیان یکتاپرست جهان، که قدمت آن به 3000 سال قبل از مسیحیت و اسلام می رسد.
فتح ایران توسط مسلمانان در قرن هفتم میلادی منجر به کنار رفتن آهسته آئین زرتشتی شد، اما تعطیلات عمومی نوروز را هنوز هم میلیون ها نفر در سراسر منطقه با اکثریت مسلمان جشن می گیرند.
اگرچه اصول نوروز یکسان است، اما هر کشوری سنت های منحصر به فرد خود را دارد و آن را کمی متفاوت می نویسد. نوروز در سال 2016، به فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت یونسکو اضافه شد و جشنی را به رسمیت شناخت که به طرز قابل توجهی در برابر سه هزاره تغییر رژیم ها و مذاهب مقاومت کرده است.
نوروز در ایران بستری از سنت و فرهنگ است و بزرگترین تعطیلات ایران و زمان مهمی در سراسر کشور است. معمولاً با یک آیین تمیز کردن بهاری به نام خانه تکانی آغاز می‌شود.
هنگامی که خانه مرتب می شود، در آخرین چهارشنبه قبل از نوروز، ایرانی ها برای چهارشنبه سوری یا «جشن سرخ» خیابان ها و آسمان ها را به افتخار آتش همه چیز روشن می کنند، عنصری که زرتشتیان معتقدند نماد پاکی است.
مردم آتش بازی های بی پایانی به راه می اندازند، از روی آتش می پرند (به عنوان نمادی از تجدید زندگی) و فانوس های آسمانی پر از امیدها و رویاهای خود را برای سال پیش رو رها می کنند.
سال جدید را معمولا حاجی فیروز، شخصیتی تخیلی و طبل نواز با ریشه های مبهم اعلام می کند. در شهرهایی مانند یزد و اصفهان، جشنی به نام سده برای 50 شبانه روز قبل از نوروز جشن گرفته می شود.
و وقتی صحبت از غذای نوروز می شود، مقدار متنوعی از آن وجود دارد. از غذاهای سنتی نوروزی می توان به کوکو سبزی و سبزی پلو با ماهی اشاره کرد.
اما شاید نمادین ترین مراسم، هفت سین باشد که گاهی سکه های طلا و ظروف نقره در آن دیده می شوند و در سطرهای بالا به آن پرداختیم.
برای آذربایجانی ها، این نشانه ای از گذشته آتشین آنها است.
یادگارهای گذشته زرتشتی آذربایجان در همه جای این کشور وجود دارد، چه در آتشکده های آن، چه در دامنه تپه های سوزان و چه در آسمان.
اگرچه “نوروز” در این کشور در دوران تحت حاکمیت رژیم شوروی سابق خفه شده بود، خانواده‌ها به جشن مخفیانه ادامه دادند و امروز، شادترین تاریخ در تقویم آن کشور است. جشن ها زود شروع می شوند، در چهار سه شنبه در آستانه نوروز، چهار عنصر آب، آتش، خاک و هوا را جشن می گیرند و کودکان با لباس های سنتی جشن می گیرند.
در طول این دوره، خانواده‌ها برای تهیه شیرینی‌های سنتی مانند پاکلاوا، شکربورا و گوگال (به ترتیب نشان‌دهنده ستاره، ماه و خورشید)، و همچنین غذاهای اصلی مانند پلو (خوراکی با گوشت و برنج با زعفران)، دلمه (برگ‌های تاک پر شده با گوشت بره، برنج و سبزی کباب) و عطر جمع می‌شوند.
مانند ایران، جدولی از هفت اقلام نیز وجود دارد که همگی در اطراف سمنو و شاخه های گندم که با روبان قرمز به هم گره خورده اند متمرکز شده اند.
این تعطیلات مخصوصاً مورد علاقه کودکانی است که در اینجا زمان را با کلاه به درب های خانه همسایه ها می زنند و امیدوارند به کلاهی پر از شیرینی و شکلات برگردند.
فستیوال های خیابانی شامل آواز و رقص سنتی، طناب زنی و شخصیت های طنز که مبارزات بین زمستان و بهار را نمایش می دهند، در این کشور اجرا می شود.
بزرگترین جشنواره از این دست در باکو پایتخت این کشور برگزار می شود. از دیگر سنت های آذری می توان به رنگ آمیزی تخم مرغ اشاره کرد که در ایران نیز رواج داشته است.
پریدن از روی آتش خروشان؛ فال برای پیش بینی اینکه آیا و چه زمانی دختران ازدواج خواهند کرد. و زیارت قبور خویشاوندان از دیگر رسم های آذری ها است.
افغانستان به طور سنتی سال جدید را به شیوه ای مشابه با همسایگان خود اعلام می کند، مردم این کشور به طور گسترده بر این باورند که ولایت بلخ وطن معنوی “نوروز” است.
اگرچه مورد بحث است، اما گفته می شود که زرتشت، پیامبر ایران باستان که دین زرتشت را پایه گذاری کرد، برای اولین بار در بلخ، یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان، زندگی و موعظه کرده است.
نوروز در رژیم طالبان در دهه 1990 ممنوع بود، زیرا آن ها آن را یک جشن بت پرستی می دانستند. به طور سنتی، افغان ها برای شرکت در جشنواره گلی سرخ به شهر مزارشریف در استان بلخ سفر می کنند.
رویداد اصلی نوروز، یادآور 40 روز اول سال است، زمانی که دشت‌های سرسبز مملو از لاله‌های قرمز است. در بحبوحه بازگشت کنترل طالبان در بسیاری از مناطق افغانستان در سال 2021، مجددا نمی توان نوروز را با خیال راحت در این کشور جشن گرفت.
بزکشی، ورزش ملی افغانستان، یک رسم رایج در نوروز است. این تا حدودی شبیه چوگان است، اما به جای توپ، اسب‌بازان روی بدن بدون سر و بز شکافته شده مانور می‌دهند.
در یک جشن نوروزی افغانی، انتظار داشته باشید که مانند کلچه نوروزی (بیسکویت تهیه شده با آرد برنج)، چلو سبزی (اسفناج و بره کاری با برنج) و هفت میوه، سالاد میوه ای که با هفت میوه خشک مختلف و آجیل خیس شده در شربت درست می شود، پیدا کنید.
نوروز در سراسر آسیای مرکزی، آغشته به سنت عشایری است. نوروز در هر پنج کشور آسیای مرکزی جشن گرفته می شود. قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ازبکستان.
مانند آذربایجان، جشن‌ها در این منطقه در زمان شوروی سرکوب شد و در دهه 1990 بود که نوروز دوباره به طور عمومی جشن گرفته شد.
سنت‌ها در سرتاسر منطقه ویژگی‌های مشابهی دارند (به غذای فراوان، گردهمایی‌های خانوادگی، جشنواره‌های خیابانی رنگارنگ و ورزش‌های عشایری فکر کنید، اگرچه می‌توانند از کشوری به کشور دیگر و گاهی حتی شهری به شهر دیگر کمی متفاوت باشند.
در قزاقستان، نوروز با ساختن خانه‌های نمدی عشایری و سنتی شروع می‌شود که در آن سفره غذا چیده شده است. یک سوپ مقوی که با هفت ماده درست می شود، تقریبا همیشه روی میز است.
در قرقیزستان، ظروف عظیم آب را در آستانه نوروز به خانه می آورند تا نماد سلامتی باشد. ورزش‌های سنتی مانند کشتی، اسب‌سواری و بازی‌های تخته‌ای همگی برای برگزاری جشن‌ها در این منطقه مرسوم هستند.
نوروز برای مردم کرد نماد هویت و آزادی است.
جشن نوروز در میان 30 میلیون جمعیت کرد در ایران، عراق، ترکیه و سوریه برگزار می شود. علاوه بر جشن‌های عمومی، این جشن یک اسطوره کردی نیز هست: آهنگری به نام کاوه، که در آستانه نوروز، پادشاه شیطان صفت زحاک را شکست داد و مردمش را آزاد کرد.
به این ترتیب، این تعطیلات نه تنها نماد آغاز سال جدید، بلکه نماد آزادی مردم کرد است که بزرگترین گروه بدون تابعیت جهان هستند وتقریبا بیشتر آن ها خود را ایرانی می دانند.
نوروز در سایر نقاط جهان
پس از فتح مسلمانان در قرن هفتم، برخی از زرتشتیان ایرانی به هند گریختند. امروز، نوادگان آن ها، پارسی‌ها، هنوز آیین زرتشتی را انجام می‌دهند و «نوروز» را جشن می‌گیرند.
سایر اقلیت‌هایی که این مناسبت را جشن می‌گیرند عبارتند از قوم اویغور ترک چین و لزگین‌ها و تاتارها در جنوب روسیه و همچنین اقلیت‌هایی در بخش‌هایی از بالکان، مغولستان، پاکستان و بنگلادش.
برخی شهرها در کشورهای پذیرای مهاجران در سرتاسر جهان مانند اروپا، کانادا و آمریکا نیز میزبان جشن های مفصلی هستند که به لطف جمعیت قابل توجه ایرانی در این کشورها جشن نوروز را برپا می کنند.
تهیه و تنظیم مقاله: رضا گودرزی
برای عکاسی میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ کتاب عکس نفیس عکی، انجام امور طراحی سایت، سئو گوگل و تنظیم مقاله های تخصصی (با تجربه و سابقه کاری دو دهه) با ما در ارتباط باشید: 09001075213
لینک های مفیدبرای شما با توجه به صفحه ای که مطالعه فرمودید:
برای خواندن مقاله های بیشتر در زمینه ایرانشناسی و ایرانگردی در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.
برای آشنایی با تمام میراث جهانی ثبت شده ایران در یونسکو، در سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.
برای ورود به فروشگاه سایت پرشیا لطفا اینجا کلیک کنید.
محصولات هنری
برای دیدن این تیشرت زیبای نوروز لطفا اینجا کلیک کنید.
هم اکنون می توانید این مقاله را از طریق واتساپ و تلگرام… به اشتراک بگذارید:
